Armut, gülgiller familyasında yer alır. Latince adı, “pyrus communis”tir. İlk yetiştiği yerler, Hazar denizi ve etrafıdır. Genellikle tropik iklimleri sevdiği için ülkemizde de daha çok Akdeniz bölgesi civarında yetişir. Yeşil, sarı, kahverengi ve kırmızı renklerde meyvelere sahip olabilir.
Nedendir bilinmez, meyveler içinde armut, pek ön plâna çıkmaz. Belki de “Armudun iyisini (ya da irisini) ayılar yer!” atasözü, şuuraltımızda yer ettiğinden midir nedir, pazarlardan hevesle elma, portakal, mandalina alırken, armut seçmeyi ihmal ederiz. Hâlbuki kendine has sululuğu, kumlu özel dokusu, şekli, kokusu ve dayanıklılığıyla armut, kışın en vazgeçilmez meyveleri arasındadır. Birçok ülkede üretilmesine bağlı olarak her mevsim bulunur. Fakat ülkemizde özellikle sonbahar ve kış aylarında daha çok bulunmaktadır.
Armut, türüne bağlı olarak, yumuşak ya da sert yapıda olabilir. Çok çeşitliliğe sahip bir meyve olmasına rağmen, bilhassa Japon armudu ve Deveci armudu, ülkemizde en çok beğenilen armut çeşitleri arasında yer almaktadır.
Yüce Allah, her meyveye özel lezzet, tat ve koku vermiştir. Armudun da bulunmaz enfes bir kokusu, damakta kalıcı bir lezzeti vardır. Öyle ki, bazı armut türlerindeki zarif görünüm, kişiyi hayran bırakacak özelliktedir.
ARMUTUN BESİN DEĞERİ
Armut; A, B, C ve K vitaminlerini ihtiva etmesine rağmen, minerallerden yana daha zengindir. İçinde şeker ve tanenden başka demir, bakır, kireç, fosfor, magnezyum, potasyum, kükürt, çinko, iyot, manganez ve brom bulunur.
Diğer meyveler gibi armudun da kalorisi düşüktür. 100 gramı, 41-57 kalori verir. Muhtevasında glikoz yerine levüloz bulunduğundan, uzun süre tok tutar. Bu yüzden zayıflamak isteyenler de diyabeti olanlar da yiyebilirler. Zayıflama kürlerinde biraz yoğurtla veya az miktarda tam buğday ekmeği ile birlikte çiğ veya pişmiş armut yenilebilir. Normal olarak her gün veya gün aşırı bir miktar armut yemek, yüksek tansiyonu düşürdüğü gibi kanın temizlenmesine de tesir eder. Armut, sodyum ve klor bakımından fakir olduğundan, tuzsuz rejimlerde iyi bir seçenektir.
ARMUTUN FAYDALARI
Armutta bulunan pektin; kolesterolü düşürür, idrar söktürür, hafif bir müshil tesiri gösterir.
Modern hayatın getirdiği yeme alışkanlıklarına ve hareketsizliklere karşı, tembel bağırsaklar için bir şifâ kaynağı olan armut, iyi bir lif deposudur. İçindeki lif, bağırsak hareketlerini düzenleyerek kabızlık ve ishal riskini azaltır. Eğer pişmiş olarak yenirse, bağırsakların çalışmasını hızlandırır. Olgun armut, hazmı kolaylaştırır ve sindirim sistemini canlandırır. Eğer kabızlık problemi varsa, bu şifâlı meyveden bir tane yedikten sonra yarım ya da bir bardak su içilir. Çok kısa bir süre sonra hafif karın ağrısıyla birlikte kabızlık kolayca atlatılır. Armut, aç olarak yenirse, bağırsak kurtlarının dökülmesine yardımcı olur.
Armutta bulunan bol miktardaki potasyum, damar açıcı özelliğe sahip olduğundan ateroskleroz (damar sertliği), kalp krizi ve beyin kanaması riskini azaltır. Potasyum, aynı zamanda vücutta sıvı dengesini de düzenler. Romatizma, eklem hastalıkları ve guta karşı bir ilaç gibidir.
Armut, günlük kalsiyum oranını karşılayabileceği için kemik ve dişleri güçlendirdiği gibi osteoporoz (kemik erimesi) ve kemik hastalıklarını da önleyici niteliktedir.
Armutta bulunan B2, B3 ve B6 vitaminleri; sinir sistemini korur, beyne de fayda sağlar. Zihin yorgunluğuna ve sinirleri yatıştırmaya olumlu bir tesiri vardır. Çok yorucu bir gün geçirdiyseniz yatmadan önce kabuklarını soyarak 1-2 tane armut, güzel ve rahatlatıcı bir tesir meydana getirebilir.
Kansızlığı karşı armut tavsiye edilen meyvelerdendir. Özellikle kan temizleyici tesiri ile bütün salgı bezlerinin çalışmasına yardım eder.
Armut, hem yara iyileştirici hem de yara önleyicidir. Kesiklerin çabuk iyileşmesini sağladığı gibi morlukları da giderir. Ayrıca bağışıklık sistemini güçlendirici rolü vardır.
Birçok meyvede olduğu gibi armutta da bol miktarda antioksidan bulunur. Antioksidanlar, vücutta biriken serbest radikalleri (vücuttan atılması gereken zararlı maddeler) ortadan kaldırmaya yarar.
Nezle, grip gibi kışın sık sık yakalandığımız hastalıklara iyi gelir. Vücuttaki ürenin dışarı atılmasında ve böbreklerde oluşan kum ya da taşların kolay dökülmesinde tesiri vardır. Yine ateşli hastaya bir bardak armut suyundan vermek, ateşin düşürülmesinde faydalı olur.
Armut, alerji bakımından en az riski olan bir meyve olduğu için bebeklere rahatlıkla verilebilir.
Folik asit açısından zengin olan armut, hâmilelik döneminde özellikle tavsiye edilir. Mide bulantısı ve kusmadan yakınan hâmileler, armut yemeye devam ederlerse, mide bulantılarının hafiflediğini ve kusmalarının kesildiğini görürler.
ARMUTUN ZARARI VAR MIDIR?
Faydalı diye, her şey istenildiği kadar ya da sınırsızca yenilirse, elbette zararlı hâle getirilmiş olur. Armut, sindirim sistemini dengeleyen ve faydalı olan bir meyve olmakla birlikte çokça yenmesi hâlinde ishale yol açtığı unutulmamalıdır.
Yine armudun tansiyonu düşürme özelliğini hatırlayarak, düşük tansiyona sahip kişilerin armut yemekte daha sınırlı davranmaları ve dikkatli olmaları gerekmektedir.
ARMUT NASIL TÜKETİLMELİDİR?
Öncelikle bu şifalı meyve, suyu sıkıldığında enfes bir içecek hâline gelir. Armut, yemeklerden önce yenirse, tok tutma özelliğinden dolayı daha az yemek yeme isteği oluşur ve fazla yemeyi önler.
Armudu çekirdekleri ile birlikte yemek de oldukça faydalıdır. Armut, komposto, reçel, marmelat yapılarak yenilebileceği gibi tatlı, pasta ve keklerde de kullanılabilir.
Kaynak: Nejla Baş, Şebnem Dergisi, Sayı: 180